خشم؛ریشه رذایل اخلاقی

گاهی خشم انسان خشمگین، سبب می شود او به گناهان دیگری چون انتقام خواهی، کینه جویی، حسد و... کشیده شود. چنان که حضرت علی علیه السلام می فرماید: «آگاه باش که خشم و غضب تو را به ارتکاب گناه وادار نکند؛ چرا که در نتیجه خشمت شفا می یابی، ولی دینت بیمار می گردد».

اگر انسان از کسی ناراحت می شود، نباید به خاطر آرامش و تسکین دل خود، به دیگری تهمت ناروا بزند؛ زیرا فرد در این حالت گاهی گناهان بزرگی را نیز مرتکب می شود: « چه چیز از خشم و غضب سخت تر است؟ همانا مرد غضب می کند و بر اثر آن مرتکب قتل می شود و یا زن پاکدامنی را متهم می سازد.» در همین زمینه آورده اند: «کشتی ای که به گرداب افتاده و گرفتار توفان های شدید و وحشتناک و امواج هول انگیز شده است، به خلاص و نجات نزدیک تر است از کسی که شعله خشمش برافروخته گشته است».

خشونت؛ عاملی برای خروج از میانه روی

گاهی ممکن است انسان خشمگین به دلیل شدت خشم، از دین خدا برگردد و به مقدسات آن، از جمله قرآن و پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام توهین و اهانتی بکند و بر اثر این جهل و ناسپاسی، نور ایمان در ضمیرش بی فروغ گردد و به وادی کفر و پرتگاه هلاکت و نیستی روی نهد. این شخص زمانی متوجه خطا و اشتباهش می شود که دیگر پشیمانی سودی ندارد.

مرحوم کلینی رحمه الله از امام محمد باقر علیه السلام روایت می کند که ایشان فرمود: «انسان به خشم می آید و در آن پیش می رود، راضی نمی شود تا آنکه داخل آتش شود».

امام محمد غزالی در کیمیای سعادت می گوید:

اصل خشم و غضب از آتش است که زخم آن به دل می رسد و نسبت آتش با شیطان است، آنجا که گفت: «خَلَقْتَنی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ»(اعراف: 12) و کار آتش حرکت و ناآرامی است، در حالی که کار گل و خاک سکون و آرامش است و هر کس خشم بر او غالب شود، نسبت و شباهت او با شیطان بیش از آدم است

توجه داشتن به انگیزه و سبب خشم و دریافتن اینکه شیطان در ایجاد و شعله ور شدن آن سهیم است، انسان را از هر گونه حرکت نا به جا و ناشایست که نشان دهنده عجز و درماندگی او در برابر شیطان است، بازمی دارد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در همین زمینه می فرماید: «خشم، شراره ای است از سوی شیطان».

حکایت می کنند: روزی شیطان در نظر عبد اللّه بن حنظله آمد و گفت: می خواهم چیزی به تو بیاموزم! عبداللّه گفت: من هیچ نیازی به آموختن از تو ندارم. شیطان گفت: عبداللّه ! دقت کن اگر حرفم خیر بود، قبول کن وگرنه، از خود بران. سپس گفت:ای پسر حنظله! از غیر خدا تقاضا و تمنا نداشته باش و به هنگام خشم مراقب باش که به کجا کشیده می شوی.

 منابع:

1- قرآن کریم

2- رحمت کاشانی،حامد ،1389، نهج الفصاحه ،تهران ،نشرپیام عدالت

3- آمدی ،عبدالواحد،1382 ،غررالحکم، قم ، نشر امام عصر (عج)

4- قرائتی،محسن ،1388 ،پرتوی از نور ،تهران ، نشر مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن

5- رحمت نژاد ، حسین ، 1386 ، گفتار بزرگان ، تهران ،نشر عارف کامل

6-اینترنت