هیجان.خشم و مولفه های آن
خشم،یکى از هیجان هاى شدید انسان است که از حس صیانت نفس ریشه گرفته و حالتى است که در آن شخص به وضع تعرض درمى آید و براى مقابله با عوامل تهدید آماده مى شود (شکیباپور، 1369). جان مارشال ریو مى نویسد:
خشم یعنى هیجانى که به صورت بالقوه خطرناک ترین هیجان مى باشد؛ زیرا هدف کارکردى آن نابود ساختن موانع موجود در محیط است. خشم اگرچه در بسیارى از موارد مفید نیست،
خشم،یکى از هیجان هاى شدید انسان است که از حس صیانت نفس ریشه گرفته و حالتى است که در آن شخص به وضع تعرض درمى آید و براى مقابله با عوامل تهدید آماده مى شود (شکیباپور، 1369). جان مارشال ریو مى نویسد:
خشم یعنى هیجانى که به صورت بالقوه خطرناک ترین هیجان مى باشد؛ زیرا هدف کارکردى آن نابود ساختن موانع موجود در محیط است. خشم اگرچه در بسیارى از موارد مفید نیست، ولى همچون بقیه صفات و ویژگى هایى که در وجود آدمى نهاده شده است، نوع مفید نیز دارد. خشم مفید یا خشم مقدس از نظر تکاملى نیرو را در جهت دفاع از خود یا از کسى که به او عشق مى ورزیم بسیج مى کند، دفاعى که ویژگى آن قدرت، استقامت، تحمل و بردبارى است (ریو، 1389، ص 331).
مى توان تعریف جامع خشم را همان تعریف هلن انیل دانست که مى گوید: خشم یک واکنش هیجانى نسبتا قوى است که در انواعى از موقعیت ها (حقیقى یا خیالى) همانند به بند کشیده شدن، مداخله بى مورد دیگران، ربوده شدن متعلقات و مورد تهدید یا حمله واقع شدن ظاهر مى گردد و با برانگیختگى فیزیولوژیک و افکار ستیزه جویانه همراه است و اغلب رفتارهاى پرخاشگرانه به دنبال دارد (انیل، 1383، ص 29).
همچون بسیارى از موضوعات روان شناسى، هیجان خشم نیز داراى مؤلفه هاى شناختى، فیزیولوژیکى، رفتارى و کارکردى است. خشم مثل سایر هیجان ها، تظاهرات فیزیولوژیکى ویژه خود را دارد که مهم ترین آنها ترشح هورمون آدرنالین، تسریع تنفس، افزایش ضربان قلب و بالا رفتن فشار خون است. دالف زیلمان روان شناس دانشگاه آلاباما، به کمک مجموعه گسترده اى از آزمایش هاى دقیق، عصبانیت را دقیقا مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و سازوکار خشم را تشریح کرده است. با توجه به اینکه خشم در واکنش جنگ و گریز در جناح جنگ قرار دارد، دریافت پیام در معرض خطر بودن موجب جوشش نوعى جریان لیمبیک مى شود. بخشى از این جوشش درونى، مربوط به آزاد شدن هورمون اپى نفرین یا آدرنالین است که تولید انرژى مى کند و بدن را آماده عکس العمل مى سازد و موجب تعریق، افزایش ضربان قلب، بالا رفتن قند و فشار خون مى شود. به طور کلى، تمام هیجان ها در موقعیتى بروز مى کنند که ارگانیزم از نظر شناختى آن را مهم ارزیابى کند. تحقیقات نشان داده اند که ارزیابى ها و اسنادها در بسیارى از نمونه هاى خشم نقش عمده اى دارند. گزارش هاى شخصى در این زمینه حاکى از این است که افراد اغلب پس از ارزیابى تهدیدآمیز یا محروم کننده بودن محرک یا موقعیت، خشمگین مى شوند. خشم هایى که پس از ارزیابى هاى شناختى به وجود مى آیند، حساب شده ترند و اغلب به صورت آگاهانه برانگیخته مى شوند، مانند ابراز خشم نسبت به بى عدالتى و ظلم.
از نظر تکاملى، خشم نیروى ارگانیسم را در جهت دفاع از خود بسیج مى کند و اساسى ترین هدف کارکردى آن از میان برداشتن و نابودى موانع موجود در محیط است. البته به این نکته نیز باید اشاره کرد که خشم شمشیرى دولبه است و علاوه بر بعد تخریب، کارکردهاى انطباقى مختلفى نیز دارد. براى مثال، خشم فرایندهاى روان شناختى و فیزیولوژیکى دفاع را سازمان مى دهد و نظم مى بخشد، بنابراین، مى تواند در روابط فرد و محیط مهم باشد. مؤلفه رفتارى خشم به تجلى بیرونى و رفتارهاى فیزیکى و کلامى مانند زد و خورد و ناسزاگویى اشاره دارد. به عبارت دیگر، این بعد به پرخاشگرى مى پردازد (2000, p. 601 Lemeirs & Dodge,).
منابع:(شکیبا پور1369). (ریو1389ص331). (انیل،1383،ص29). (2000, p. 601 Lemeirs & Dodge,).
